Smart kontrakty (inteligentne kontrakty, smart contracts) są jednym z zastosowań technologii blockchain, których celem jest automatyczne wdrażanie warunków umów. W skrócie, inteligentne kontrakty można opisać jako programy czy aplikacje zapisane w systemie rozproszonego rejestru, które w sposób samoobsługowy wykonują określone zadania. Funkcjonowanie smart kontraktu jest zatem uniezależnione od jakiegokolwiek podmiotu i może dokonywać się wyłącznie w przestrzeni cyfrowej (to znaczny bez konieczności jakiegokolwiek działania w świecie realnym). Rzecz jasna, inteligentny kontrakt może być tylko jednym z elementów tradycyjnej umowy (a zatem całość zobowiązania będzie wykraczać poza blockchain) jednak samo ich zawarcie nie wymaga żadnego zapisu na nośniku materialnym (np. kartce papieru) czy potwierdzenia osoby trzeciej.
Mimo, iż smart kontrakty wciąż stanowią dla większości osób materię nieznaną, ich początki sięgają lat 90. Już wtedy Nick Szabo przedstawił pomysł stworzenia protokołu, który w sposób automatyczny wykonywałby zapisane w nim zobowiązania. Zawieranie pierwszych, nieskomplikowanych inteligentnych umów stało się możliwe w 2009 r. dzięki Bitcoinowi - ich praktyczne zastosowanie było jednak ograniczone i w zasadzie sprowadzało się do dokonywania płatności między użytkownikami.
Technologię, która umożliwiła zawieranie smart kontraktów na większą skalę rozwinął Vitalik Buterin - twórca Ethereum.
Zdecentralizowana platforma Ethereum jest kojarzona przede wszystkim z kryptowalutą, jednak w rzeczywistości oferuje znacznie więcej możliwości związanych między innymi z crowdfundingiem, ICO i start-upami.
Niekwestionowaną zaletą inteligentnych kontraktów jest ich bezpieczeństwo oraz minimalizacja ryzyka błędu czy manipulacji. Eksperci z zakresu cyberbezpieczeństwa i kryptografii podkreślają, że - zgodnie z aktualny stanem rozwoju techniki - nie jest możliwe złamanie rejestru opartego na blockchainie. Dodatkowo bezpieczeństwo może być gwarantowane także przez zewnętrzne protokoły. Taką funkcję spełnia na przykład Quantstamp.
Smart contracts pozwalają również na wyeliminowanie udziału pośredników i nie wymagają stałego nadzoru czynnika ludzkiego. Całkowita automatyzacja przyczynia się także do znacznego przyspieszenia realizacji zadań oraz redukcji kosztów całego przedsięwzięcia.
Pole zastosowania smart kontraktów jest praktycznie nieograniczone. Ich treść może być dowolnie kształtowana w zależności od wymagań konkretnych okoliczności. Dla przykładu, kontrakty oparte na zdecentralizowanej sieci mogą znaleźć zastosowanie w bankowości, logistyce, zarządzaniu przedsiębiorstwem, a nawet… prawie wyborczym.
Z prawnego punktu widzenia inteligentne kontrakty są zagadnieniem zdecydowanie bardziej problematycznym od umów tradycyjnych. Względy techniczne nie zawsze pozwalają na precyzyjne zakwalifikowanie ich do zastanych instytucji prawa zobowiązań. Całkowita automatyzacja i decentralizacja platformy, na której zawierane są inteligentne kontrakty może powodować także pewne trudności w egzekwowaniu praw i obowiązków, jakie z nich wynikają. Należy jednak pamiętać, że w w zdecydowanej większości przypadków dojście do skutku smart kontraktu poprzedzone jest zawarciem przez strony tradycyjnej umowy, która determinuje jego przedmiot. Treść tej umowy odgrywa zatem kluczową rolę dla oceny stosunku prawnego łączącego strony inteligentnego kontraktu i pozwala na dokładne sprecyzowanie ich wzajemnych praw i obowiązków.
